Mijn strijd – Karl Ove Knausgård

Tip van Leon: Waarom Karl Ove Knausgård?

Karl Ove Knausgård (Noorwegen 1968) verkreeg met zijn tweede roman  ‘Engelen vallen langzaam’ uit 2004 literaire erkenning in eigen land, maar dat leidde niet tot een internationale doorbraak. Met een volgende roman wilde het maar niet vlotten, Karl Ove ondervond zelfs aan den lijve wat het betekent om een ‘writers’ block’ te ondergaan. De fictie die in zijn hoofd rond tolde wilde haar weg naar het papier maar niet vinden. Vanuit een soort balorigheid, en omdat hij wilde voldoen aan de deadline die zijn uitgever hem stelde voor het volgende boekwerk, besloot hij tot het schrijven van zijn eigen levensverhaal. Dit resulteerde in een reeks lijvige autobiografische romans, bestaande uit zes delen, onder de werktitel ‘Mijn Strijd’. Meteen al bij verschijnen controversieel, de titel refereert provocerend naar het beruchte boek ‘Mein Kampf’ van Adolf Hitler.

Karl Ove’s strijd is echter van een hele andere orde. Het speelt zich vooral allemaal af in het ‘innerlijke’. Het verlangen naar een groots en zinvol leven, binnen de kaders van een, – schijnbaar -,  zinloze burgerlijkheid. In het kort.

In het lang; In de zes delen volgen we Karl Ove in verschillende stadia van zijn leven en keert hij zichzelf helemaal binnenstebuiten. De lezer wandelt met hem mee door het rurale en stedelijke Noorwegen en Zweden, in weer en wind, en is als het ware getuige van al zijn gedachten, herinneringen, angsten en frustraties. In ‘flashbacks’ en ‘flash forwards’ beleven we zijn vroege jeugdjaren, gekenmerkt door een fatale angst voor zijn dominante vader (deel 1; ‘VADER’), zijn puberteit waarin jeugdige overmoed gesmoord wordt door totale onzekerheid (deel 2 en 3; “Liefde’ en ‘Zoon’), zijn jong volwassenheid en zijn eerste wanhopige schreden op het liefdespad (deel 4 ‘Nacht’), om vervolgens met hem de huwelijkse beslommeringen en het vaderschap te beleven (deel 5; ‘Schrijver’). En tussentijds almaar de vraag die hij zichzelf stelt; Hoe krijg ik dit op papier, wat betekent het om ‘schrijver’ te zijn, hoe zinvol of zinloos is dit aardse bestaan?

Zware kost? Ja en nee. Karl Ove Knausgård vond zijn ‘stem’ door alles persoonlijk te maken. Maar die zelfreflectie is doorspekt met humor en de beschreven dagelijkse banaliteit van het bestaan zal bij iedere lezer een glimlach van herkenning teweegbrengen.Het is de taal, en Karl Ove’s meesterschap daarin, die dit alles tot grootse literatuur verheft. Niet voor niets wordt hij de ‘Proust van onze tijd’ genoemd. Nergens storen de details; Zelfs het smeren van een boterham wordt door Knausgards’ pennenstreken een waar avontuur!

Sinds een klein halfjaar ligt nu het laatste deel uit de ‘Mijn Strijd’ reeks in de schappen; ‘Vrouw’. De lijvige grande finale beslaat maar liefst 1075 pagina’s en heeft ook een lijvig prijskaartje; 49,95 euro.

Maar dan heb je ook wat;

Andere kost Dames en Heren! In dit laatste deel verleidt Karl Ove (de inmiddels trouwe lezer) tot het wederom met hem mee kuieren achter de kinderwagen maar beetje bij beetje krijgen de gedachten sprongen andere en donkerder dimensies. De eerste paar honderd pagina’s weet Karl Ove de angst voor het succes en de consequenties daarvan goed voelbaar te maken. Zijn autobiografische reeks is in het boek een wereldwijd succes geworden maar nu moet de schrijver ‘dealen’ met alle kritiek en met alle vragen.

Bijvoorbeeld de vraag; Waarom de titel “Mijn Strijd’? Van het een op het andere moment begint Knausgård aan zijn ‘verklaring’, het ene ogenblik verschoont hij nog een luier en het daaropvolgende begint een wetenschappelijk filosofisch essay in zijn hoofd gestalte te krijgen. Over poezie, over kunst, maar uiteindelijk krijgen we ook een historiografische verhandeling over het nazisme in het algemeen en de persoon Adolf Hitler in het bijzonder voorgeschoteld. En dan is het plots wel degelijk zware kost. Althans, voor de ‘fans’ van het kleinschalige in het werk van Karl Ove Knausgard. Voor de geinteresseerden in geschiedenis en filosofie is het echter smullen en toont de schrijver zich van zijn meest erudiete kant.

Mijn terrein binnen Gianotten Mutsaers betreft de afdeling geschiedenis. Vanuit studie achtergrond, persoonlijke interesse maar ook in de hoedanigheid als boekverkoper heb ik veel gelezen over de tweede wereldoorlog en de holocaust. Knausgårds’ uiteenzettingen zijn niet alleen interessant maar verwijzen ook naar boektitels die ik van harte kan aan bevelen.

Zoals bijvoorbeeld ‘Kanttekeningen bij Hitler’ van Sebastian Haffner, een klassieker in het genre en nu bij Gianotten Mutsaers verkrijgbaar in de pocket editie van Rainbow, voor slechts 8 euro. Ik zeg; Doen! Als trouw lezer van Knausgard, en zeker ook als fan, ontkwam ik bij het lezen van deel zes niet aan de vraag waarom de uitgeverij er niet voor gekozen heeft om het essay gedeelte als apart boek uit te brengen. Hoe briljant wellicht ook het betoog, er zullen gaandeweg  lezers afhaken die terug willen naar de harde kern van het alledaagse en daardoor niet het laatste hoofdstuk bereiken. En dat zou jammer zijn.

Want pas in dat laatste hoofdstuk van ‘Vrouw’ keert Karl Ove inderdaad weer terug naar zijn ‘werkelijkheid’ en duiken we weer als vanouds in het diepe van zijn relatieperikelen met Linda, zijn vrouw. Ontroerende grootse literatuur, waar je met een beetje goede wil en doorzettingsvermogen nog iets van opsteekt ook. En klappen we het boek na 1075 bladzijden dicht met het antwoord op de vraag ‘Waarom Karl Ove Knausgard’? …..’Nou daarom!’.

PS; De ‘Mijn strijd’ reeks, deel 1 t/m 5 valt t/m 20 maart 2016 bij Gianotten Mutsaers in de actie; Bij de aankoop van twee hardcovers a 25 euro per stuk krijgt u het tweede deel voor slechts 15 euro. Kiest u voor de paperback (a 15 euro per stuk) dan kost de tweede slechts 5 euro! Inmiddels ligt nu ook ‘Uit & Thuis’ van Karl Ove Knausgård in de schappen, over voetbal, vriendschap en andere zaken van levensbelang.

Uw boekverkoper wenst u veel leesplezier!